zwierzaki

paulu$

Rząd jeździecki

RZUT OKA NA SIODLARNIĘ - w dobrze urządzonej siodlarni siodła wiszą na zamocowanych do ścian wieszakach. Ogłowia, wytoki i inne akcesoria są zawieszone na specjalnych kołkach lub hakach przy każdym siodle, z którym stanowią rząd przeznaczony dla konkretnego konia. Ta personalizacja wynika z tego, że siodło i ogłowie muszą być dostosowane do budowy konia i nie zawsze pasują na innego. Istnieje niemal nieskończona ilość typów i modeli siodeł. Większość z tych, które można zobaczyć w siodlarni, używanych do uprawiania prawie wszystkich dyscyplin jeździeckich, jest siodłem angielskim lub jego modyfikacją, jako że Anglicy nie tylko jako pierwsi zastosowali, ale też upowszechnili na całym niemal świecie ten typ siodła, wymyślony w XIX wieku do polowań.

RÓŻNE TYPY SIODEŁ - od siodła angielskiego wywodzi się wiele modeli, jak Danloux, z poduszkami zapewniającymi oparcie dla nogi, czy Toptani, najbardziej uniwersalne. Wszystkie są lekkie (około 5 kg, wobec 10 do 15 kg siodeł amerykańskich), mają jednak małą powierzchnię nośną, przez co ciężar jeźdźca rozkłada się na niewielki wycinek końskiego grzbietu. Rusztowanie każdego siodła tworzy terlica, składająca się z dwóch podłużnych ławek biegnących równolegle do kręgosłupa zwierzęcia, połączonych na obu końcach łękami. Siodło jest podłużną "rynną" i nigdy nie opiera się na kręgosłupie. Terlica może być drewniana lub metalowa, niekiedy nawet plastikowa. Do terlicy zamocowane są przystuły i maszynki.
Siodła turystyczne są często inspirowane siodłami wojskowymi, także zresztą wywodzącymi się od siodła angielskiego. Łatwo je poznać po szerszych tybinkach, dłuższych łękach (co zapewnia większą powierzchnię nośną, a tym samym pozwala bardziej obciążyć konia) oraz po strzemiączkach (metalowych kółkach, zwłaszcza przy przednim łęku) do mocowania sakiew. Do potrzeb jeździectwa wycieczkowego zostało przystosowanych wiele typów siodeł, jak używane w amerykańskiej kawalerii siodło typu MacLellan czy inne.
Siodło amerykańskie, czyli westernowe, zostało pomyślane zarówno do podróżowania, jak i do pracy z bydłem. Występuje w nieskończonej ilości odmian, zawsze jednak ma dwa popręgi, zawiązywane zwykle na "węzeł krawatowy". Pierwszy, zapięty ciasno, biegnie przez pierś, drugi zaś, zapięty bardzo luźno pod brzuchem, zapobiega unoszeniu tylnego łęku do góry, gdy kowboj chwyta zwierzę na lasso, a następnie przywiązuje je do przedniego łęku (jeśli zanadto ściśniemy ten popręg, koń da nam prawdziwą szkołę rodeo). takie siodło dobrze sprawdza się w podróży, zalet bowiem ma wiele, wady tylko dwie: ciężar oraz specyficzne ułożenie nóg. Z tego właśnie powodu cieszy się powodzeniem nie tylko u adeptów jeździectwa amerykańskiego, ale także u wielu miłośników wycieczek.
Siodła do rajdów długodystansowych także istnieją w wielu odmianach, mają jednak zawsze trzy cechy wspólne. Po pierwsze są lekkie, ponieważ koń powinien dźwignąć ja najmniejszy ciężar. Po drugie mają większą powierzchnię nośną, co poprzez rozłożenie ciężaru ogranicza możliwość kontuzji w czasie długotrwałych i wyczerpujących wyścigów. Siodła te są wyposażone w szerokie strzemiona, pozwalające dłuższy czas kłusować lub galopować w półsiadzie, nie odczuwając zmęczenia stóp.
Siodła do dżygitówki spotyka się bardzo rzadko. Są podobne do siodeł kozackich, mają miękko wyścielane siedzisko i pionowy uchwyt przy przednim łęku, umożliwiający wykonywanie akrobacji.
Siodło damskie z widłami jest przeznaczone dla amazonek, ostatnio rzadziej używane, obecnie wraca się do łask. Jadąca na nim amazonka trzyma obie nogi po lewej stronie konia. Górna część wideł przymocowana na stałe i wygięta do góry podtrzymuje prawe udo, druga, regulowana w zależności od wzrostu amazonki, wygięta do dołu, przytrzymuje lewą nogę przy siodle.
Gapka jest siodłem bez terlicy, używanym często przez młodych jeźdźców dosiadających kuców. Jest to raczej skórzany lub filcowy czaprak w kształcie siodła, wyposażony w puśliska ze strzemionami.
Siodło typu camargue, typowo francuskie, nadal robione tylko na zamówienie i przez to bardzo kosztowne, jest rzadko używane poza regionem Caramgue. Oba łęki są bardzo wysokie i jeździec siedzi niemal tak głęboko, jak kiedyś walczący kopią rycerze. Siodło typu camargue jest wygodne i nadaje się do przejażdżek po płaskim terenie.

SIODŁA SPECJALNE - nie należy raczej liczyć, że w klubowej siodlarni znajdziemy któreś z tych nietypowych siodeł, przeznaczonych do uprawiania specyficznych dyscyplin jeździeckich.
Siodło wyścigowe musi być przede wszystkim lekkie, podobnie jak sam jeździec. Przypomina ono miniaturowe siodło angielskie, ważące niekiedy zaledwie kilkaset gramów.
Siodło mongolskie, wymyślone ponad tysiąc lat temu, pozwala korpulentnemu jeźdźcowi dosiadać niewielkiego konika. Charakteryzuje się bardzo długimi ławkami terlicy, skutecznie rozkładającymi ciężar jeźdźca, oraz siedziskiem umieszczonym 10 do 15 cm nad grzbietem wierzchowca. Siodło arabskie, dobrze znane z popisów fantaziya, cechuje się wysokimi i wąskimi łękami. Wymyślone przez żyjących pośród piasków Beduinów, przypomina nieco rahla, siodło do jazdy na wielbłądzie.
Siodło gauczów, argentyńskie recado, składa się z wiklinowej terlicy powiązanej rzemieniami, obciągniętej baranią skórą i spiętej popręgami. Nie ma wydatnych łęków, jeździec może więc z niego łatwo wypaść.

WOKÓŁ SIODŁA - niektóre siodła są wyposażone w nietypowe strzemiona. Strzemiona z koszykiem u siodeł typu camargue uniemożliwiają zbyt dalekie wsuwanie stopy i zmniejszają ryzyko uwięźnięcia nogi w razie upadku. Strzemiona arabskie mają bardzo długą stopkę, co pozwala zachować stabilność i równowagę. Drewniane strzemiona amerykańskie, z szeroka stopką, stosowane często w rajdach, nie ograniczają krążenia krwi, tak zwane strzemiona bezpieczne, w których zewnętrzna część kabłąka jest wykonana z gumy. Popręg powinien być wygodny dla konia, solidny i łatwy w konserwacji. Płócienne są tanie, można je myć, ale za to są dosyć sztywne i szybko się przecierają. Nylonowe, w przystępnej cenie, solidne i łatwe do czyszczenia, mogą obcierać konia. Popręgi jedwabne, plecione lub nie, rzadko powodują urazy i nie są zbyt drogie. Popręgi z plecionej skóry, typu "polo", są bardziej kosztowne, ale za to elastyczne, trwałe i łatwe w konserwacji. Popręgi ze skóry "portfelowej", wygodne i bezpieczne, nie wymagają wiele zachodu, ale są już dosyć drogie. Czaprak, bawełniany, wełniany lub z baranicy, często jest kształtem dopasowany do siodła. Równie dobrze sprawdza się też złożony na cztery lub na osiem koc. Czaprak chroni siodło przed końskim potem, a przede wszystkim stanowi podkładkę zapobiegającą obcieraniu grzbietu i powstawaniu kontuzji. Żeby dobrze pełnić tę funkcję, musi być miękki i oczywiście czysty. Ze względu na budowę niektórych koni, siodło zaopatruje się niekiedy w napierśnik zabezpieczający siodło przed zsuwaniem się do tyłu. Napierśnik może być rzemieniem w kształcie litery Y, przechodzącym od środka popręgu między przednimi nogami i zamocowanym po obu stronach przedniego łęku. Napierśnik szorowy zaś jest szerokim skórzanym pasem, często podbitym filcem lub baranicą, biegnącym poziomo przez pierś i przymocowanym po obu stronach do górnej części popręgu, utrzymywanym na miejscu przez rzemień przechodzący nad kłębem.

KIEŁZNA - zasadniczo można je podzielić na dwa typy: wędzidłowe i munsztukowe. Pierwsze mają działanie "podnoszące" (kierowanie wodzami, podnosi głowę konia), drugie zaś działają "opuszczająco". To właśnie tłumaczy, dlaczego niektórzy doświadczeni jeźdźcy wolą używać munsztuka, trzymając cztery wodze. Pozwala to bardziej precyzyjnie oddziaływać na pysk konia, a przez to także wpływać na jego ruchy. Im cieńsze są ogniwa wędzidła (pręty trzymane przez konia w pysku), tym są dla konia ostrzejsze, podobnie zresztą jak munsztuki o bardzo długich czankach.

AKCESORIA - w siodlarni powinny znajdować się wszystkie akcesoria niezbędne do pielęgnacji konia. Są to derki "stajenne", z grubego płótna na podszewce, mocowane przez grzbiet popręgiem, dobrze chroniące przed zimnem, derki "konkursowe" (będące rodzajem eleganckiego "szlafroka"), a także przewiewne derki siatkowe, nie wchłaniające potu, używane w ciepłe dni. Są tam też wszelkiego typu ochraniacze, jakie stosujemy dla koni: ochraniacze na pęciny i nadpęcie, bandaże robocze i stajenne, ochraniacze na ogon, gumowe, chroniące koronkę kopyta kalosze (zakłada się je odwrotnie, a potem wywraca na drugą stronę).

KONSERWACJA SKÓRY - większość przechowywanego w siodlarni sprzętu jest wykonana ze skóry wymagającej starannej konserwacji. Skórę należy myć wodą z mydłem glicerynowym, a następnie natłuścić jednym z dostępnych na rynku środków. Czynność tę należy powtarzać tym częściej, im bardziej materiał jest narażony na działalność słońca i deszczu. Dobrym sposobem jest stosowanie smaru nie pod postacią pasty, lecz oleju. Ma to wszakże jedną niedogodność: otóż, po pierwszym zetknięciu ze skórą, mamy zatłuszczone ręce i spodnie.

WYBÓR I KONSERWACJA UPRZĘŻY DO ZAPRZĘGU - dobrej jakości uprząż ze skóry, czarnej lub płowej, jest trwała, a właściwie dopasowana nie obciera konia. Uprząż powinna być przede wszystkim wygodna, koń bowiem może pozostawać w zaprzęgu nawet przez pięć czy sześć godzin dziennie. W zawodach, gdzie materiał jest narażony na znaczne obciążenia, skóra, dla zwiększenia wytrzymałości, jest niekiedy dublowana nylonem. Sam nylon nie jest zalecany, ponieważ powoduje odparzenia skóry. Dobrze konserwowana uprząż będzie nam służyć przez długie lata. Części skórzane trzeba starannie myć wodą z mydłem glicerynowym, a później suszyć. Skóry lakierowanej nie należy moczyć, a tylko przetrzeć irchą. Poduszki przed wsiąknięciem końskiego potu najlepiej zabezpiecza podkładka z baranicy, a jeśli jej nie używamy, trzeba je regularnie natłuszczać i pastować. Części płócienne i nylonowe myje się wodą z mydłem. Stal należy myć mydłem, a po osuszeniu wypolerować do połysku.